“Mevcut sıkıntılar giderilmeden politik bir ‘emeklilik’ büyük sorunlara yol açar”

Emeklilikte Yaşa Takınlar (EYT) tarafından sık sık gündeme gelmesinin yanı sıra herkes tarafından sorun olarak görülen “emeklilik” ile ilgili İş ve Toplumsal Güvenlik Hukuku Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Burcu Savaş Kutsal emeklilik sistemi ile alakalı meseleleri ele alarak değerlendirmelerde bulundu. Kutsal, emeklilikle ilgili problemlerin giderilmeden, geçmişte uygulanan muhteşem emeklilik üzere anlık bir düzenlemenin büyük meselelere ve açıklara sebep olacağını söyledi.
8 Eylül 1999’da yürürlüğe konan 4447 sayılı yasa ile emekli olmak için aranan sigortalılık mühleti ve prim ödeme kaidelerinin yanında bir de yaş kuralı getirildi.
Bu manada emeklilikte yaşa takılan milyonlarca insan hükümetten kendileri için bir tahlil üretmesini bekliyor. Ayrıyeten birçok çalışan ve vatandaş ise yeniden birebir formda mevcut emeklilik yaşı ve sisteme dair problemlerin giderilmesi için daima olarak emeklilikle ilgili gelişmeleri yakından takip ediyor.
Geçtiğimiz günlerde Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada ise son günlerde kamuoyuna yansıyan haberlere ait bir düzeltme muhtaçlığının oluştuğu belirtilerek, “Bakanlığımızın öncelikli gündeminde EYT ile ilgili bir çalışma bulunmamaktadır” sözlerine yer verildi.

Emeklilik sisteminde yaşanan mevcut problemlere dair Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden İş ve Toplumsal Güvenlik Hukuku Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Burcu Savaş Kutsal da anlık ya da süreksiz bir siyaset ile rastgele bir müdahalenin uzun vadede çok daha büyük meseleler açabileceğinin altını çizdi.

“Süper emeklilik sonucu karadelik üzere kapanmayan bir açık oluştu”
Yaşanan meselelerin da geçmişte uygulanan üstün emeklilik uygulaması sonucu ortaya çıktığını vurgulayan Doç. Dr. Burcu Savaş Kutsal, “Aslında türel tabirde ‘yaşlılık sigortası’ olarak isimlendirilen bu sigorta kolu kotarılması en sıkıntı kollarımızdan biridir.


Zira uzun vadede bir kadro harcamaları bünyesinde barındırdığı için mali istikrarın çok uygun gözetilmesi gerekiyor. Ancak geçmiş yıllarda tanınan siyası eğilimler sonucunda üstün emeklilik sistemleri uygulanarak rastgele bir hesaplamaya dayanmadan vatandaşların 5-6 yıl öncesinde emekli olmalarına imkân kılındı. Aslında birinci başta baktığımızda toplumsal devlet unsuru gereği devletimizin vatandaşa sağladığı bir avantaj üzere gözükse de günün sonunda sistemde çok büyük problemlere yol açtı. Tabi ki de tek sebep bu değil. Yalnız rastgele bir hesaplamaya ve münasebete dayanmadan politik emelli dokunuşlar 1992 yılına kadar açık vermeyen kurumun, hatta devlete maddi manada transfer bile sağlayabilen toplumsal güvenlik kurumlarının 1992 yılından itibaren adeta karadelik üzere kapanmayan bir biçimde açık vermesine neden olundu. Bu siyasetler sonucu oluşan açığı giderebilmek için emeklilik açısından daha sert ve katı uygulamaların, yüksek yaşların gündeme gelmesine neden oldu. Bu durum geçmişten gelen gereksiz müdahalelerin sonucu ortaya çıkmıştır” halinde konuştu.

“Emeklilik yaşı ne çok erken ne çok geç olmalı yoksa ikisi de tehlikeli”
Hem bayan hem de erkeklerde emekli olma yaşı da tıpkı biçimde mevcut sistemde çok yüksek bir yaş olarak düşünülüyor.


Birden fazla kişinin bu nedenle ‘ben nasıl olsa emekliliğimi göremeyeceğim’ fikri ile prim yatırmak istemeyeceğini de hatırlatan Kutsal, “Emeklilik yaşı konusunda ne kadar erken yaş belirlemek tehlikeliyse birebir vakitte yüksek bir yaşı belirlemek daha doğrusu ülke gerçeklerine uymayan yükseklikte bir yaşı belirlemek de o derece tehlikelidir. Bu, insanların tabiri caizse ölene kadar çalışmasına, hiç emeklilik aylığından istifade edememesine ya da çok kısa bir mühlet bu aylıktan faydalanabilmesine neden olur ki bu da insanların aslında ülkemizin kanayan bir yarası olan kayıt dışılığa sevk edecektir.

Zira kimse prim ödemek istemeyecek. Yaş noktasında Avrupa geneline baktığımızda aslında 65 yaşın kabul gördüğünü görüyoruz. ILO’nun 102 sayılı kontratında de emeklilik yaşında öngörülen tavan yaş 65 yaş lakin burada her ülkenin kendi demografik, toplumsal, ekonomik, coğrafik şartlarına, o ülkede yaşayan insanların olası ömür, hayat yaşlarına uygun bir yaşın belirlenmesi gerekiyor. İstihdam siyasetleri, aktüeryal istikrar de kurumlar açısından çok kıymet arz ediyor” tabirlerini kullandı.

“Sorunlar çözülmeyecekse dokunmamak en yeterlisi olacaktır”
Son olarak da herkesin beklediği tahlillerin üzerinde güzel bir hesaplama yapmadan ilerlemenin mağduriyetler yaşatacağını tabir eden Kutsal, “Dolayısıyla burada yapılan düzenlemelere ya da yapılacak bir müdahale bunları gözeterek olmalı.


Günü ve mağduriyeti anlık giderebilmek ismine bir ekip dokunuşlar yapılmasını savunabilsek de yeniden de bunun domino taşı tesiri oluşturacağını, orta ve uzun vadede yeniden mağduriyetlere ve içinden çıkılmayacak sonuçlara yol açacağını da göz önünde bulundurmak lazım.

Aslında kurumun aktüeryal istikrarında, sistemde ve gidişatta sorun var. Bunları gerçek manada mümkün olduğunca halletmeden, orta-uzun vadeli projeksiyonlarla bir kadro saptamalarda bulunmadan, yalnızca anlık noktasal bir tahlil için dokunmamak daha hakikat olacaktır. Dokunulacaksa da bunlar çözülerek, hakikat tespitlerle, hesaplamalarla ve öngörülerle ilerlemek en doğrusu olacaktır” diyerek kelamlarını sonlandırdı.