Türk öğrenciler Concorde motorların yakıt ve ses patlaması problemine çözüm bularak dünya birincisi oldu
TOBB ETÜ Makine Mühendisliği Kısmı öğrencileri, dünya çapında düzenlenen uçak motoru tasarım yarışında Concorde uçakların tedavülden kaldırılmasının en kıymetli sebeplerinden olan yakıt tüketimi ve ses patlaması sorununa tahlil bularak dünya birincisi oldu.
Amerikan Havacılık ve Uzay Enstitüsü (AIAA) tarafından, 40 yılı aşkın müddettir lisans öğrencilerinin teşvik edilmesi gayesiyle teknoloji alanında müsabaka düzenleniyor. AIAA tarafından, bu yıl müsabakanın konusu 2003 yılında kullanımdan kaldırılan lakin 2028’de tekrar uçuşlara başlaması planlanan ve sesten iki kat süratli uçan Concorde uçakların motorunun yine tasarlanması olarak belirlendi. “Let’s Re-Engine Concorde” başlığıyla düzenlenen yarışa dünya çapında tanınan üniversitelerden lisans öğrencileri katılıyor.
AIAA tarafından düzenlenen müsabakaya bu yıl Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) İktisat ve Teknoloji Üniversitesi (ETÜ) Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Kısmı öğrencileri ETU Phoenix ismiyle katıldı. Mert Battal Şen, Mustafa Cem Canbaz, Buğrahan Uysal, Yağız Ataberk Erişti, Tuna Kök, Muaz Tağ, Remzi Fazilet Barış ve Deniz Akbulut’tan oluşan ETU Phoenix grubunun danışmanlığını ise TOBB ETU Makine Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Sıtkı Uslu yaptı.
ETU Phoenix takımı, 10 aylık güçlü bir sürecin akabinde bilgisayar ortamında hazırladıkları Concorde uçak motoru dizaynının raporunu şuranın değerlendirmesi üzerine Amerika’ya gönderdi. Raporun değerlendirilmesinin akabinde en yüksek üç puanı alan üniversiteler ortasına giren ETU Phoenix takımı, şuraya görüntü konferans sistemiyle 3 saatlik bir sunum yaptı. Akabinde rapor puanlarını sunum puanlarına ekleyen konsey birinciyi belirledi.
Konsey tarafından, Condorde uçakların tedavülden kaldırılmasının en kıymetli sebeplerinden olan fazla yakıt tüketimi ve kalkışta gürültü kirliliği oluşturan ses patlamasına (sonic boom) tahlil bulan ETU Phoenix grubu kazanan olarak belirlendi.
“Concorde uçaklar ses patlaması sorunundan ötürü tedavülden kaldırıldı”
Concorde uçakların birinci ses üstü uçuş yapan yolcu uçakları olduğunu belirten TOBB ETÜ Makine Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Sıtkı Uslu, Concorde uçaklara ait şu bilgileri verdi:
“Concorde uçakları birinci ses üstü uçuş yapan yolcu uçaklarıdır. Askeri uçaklar var alışılmış ki sesten daha süratli uçan. Ancak sivil uçak olarak Concorde tek uçaktı. 1976-2003 ortası uçuş gerçekleştiriyordu. Lakin ekonomik nedenlerden ötürü yüksek yakıt tüketimi ve bilhassa çıkış anında ses patlaması dediğimiz gürültüden ötürü 2003 yılında tedavülden kaldırıldı. 2003 yılından beri bu uçakların uçuşu yasak. Lakin 2028 yılında tekrar uçması bekleniyor”
“Bu çocukların sabahlara kadar çalıştıklarının birinci dereceden tanığıyım”
AIAA düzenlediği müsabakanın 40 yılı aşkın müddettir farklı husus başlıklarında devam ettiğini lisana getiren Dr. Uslu, “Bu yılın konusu Concorde uçağı olunca çok büyük bir heyecanla bu işe sarıldık. 10 aya yakındır bu projeye hazırlanıyorduk. 8 öğrencim çalıştı. İnanın bu çocukların sabahlara kadar çalıştıklarını çok âlâ biliyorum. Bunun birinci dereceden şahidiyim. Bütün dünya üniversitelerinin Çin’den Amerika’ya ve Avrupa’ya kadar çok sayıda üniversitenin katıldığı bu türlü bir müsabakada ülkemizde TOBB ETÜ Üniversitesi’nin birinci olması bizim için çok gurur verici” diye konuştu.
Kadronun isminin küllerinden tekrar doğan Anka Kuşu’nun İngilizcesi Phoenix’ten geldiği bilgisini veren Dr. Uslu, Concorde uçağında yıllar sonra tekrar uçurulması ile ilişkilendirdiklerini söyledi.
Concorde motorun en büyük sorunlardan biri olan ses patlaması sorununa deva buldular
Phoenix kadrosunun danışmanlığını yapan Dr. Uslu, eski Concorde uçağının bir turbo jet motoru olduğunu hatırlatarak, “Çıkıştaki suratlar 450 metre/saniyenin üstündeydi. Hasebiyle ses suratından daha yüksek gaz suratı olduğundan orada ses patlaması yaşanıyordu. Fakat belli bir dizaynla o ses patlaması sorununun aşılarak ses patlaması olmayan bir turbo fan motor tasarlandı. Hasebiyle o sorunu de ortadan kaldırdı arkadaşlar” dedi.
Phoenix ekibinin bir uçuş başına 44 bin dolar tasarruf sağlanabildiğini kanıtladıklarına vurgu yapan Dr. Uslu, “Bizim özgül yakıt tüketimi dediğimi parametrede yüzde 40 oranında düşüş gerçekleştirdiler. Yalnızca bir uçuştan 44 bin dolarlık bir tasarruf sağlanabileceğini ve bütün bir ömre yayıldığında 60 milyon dolar üzere bir sayı çıkıyor. Bir uçak için bunlar çok yüksek rakamlar” dedi.
“Hürkuş’un, Ulusal Gemi’nin ve Altay’ın kalbi diye hitap ettiğimiz motorlarını ne yazık ki dışarıdan alıyoruz”
Dr. Uslu, teknoloji alanındaki en büyük sorunu kendi tabirleri ile anlattı. Çok hoş ve bedelli çalışmalar olduğunu söz ettiği Hürkuş, Ulusal Gemi ve Altay Tankı’nı işaret eden Dr. Uslu, “Ancak şu gerçeği bilmemiz lazım; bizim kalbi diye hitap ettiğimiz motorları maalesef dışarıdan satın alıyoruz. Hasebiyle bu bahiste bilhassa Eskişehir’de Tusaş Motor Sanayii A.Ş. (TEİ), İstanbul’da Kale Arge çok hoş çalışmalar yapıyor. Fakat bu çalışmaları çok daha ağır bir halde devam ettirmeleri gerekiyor. Bilhassa kalbi dediğimiz motorun da bu ülkede geliştirilmesi gerekiyor.
Ben sihirli sözcük diyorum, güç ve itki sistemleri. Bu mevzuya çok fazla yoğunlaşmamız gerekiyor” diye konuştu.
“Eğer Hans ve John bu yapabiliyorsa Ahmet ve Mehmet de bu işi yapabilir”
Öğrencilerine yıllardır bir düşünürün söylediği, “Ellerinizle çalışıyorsanız işçisiniz, başınızla çalışıyorsanız zanaatkarsınız, kalbinizle çalışıyorsanız sanatçısınız” kelamlarına atıfta bulunduğunu lisana getiren Dr. Uslu, “Biz öğrencilerimiz ile bir sanatçı titizliği ile güç ve itki sistemleri üzerinde çalışıyoruz. Öğrencilerimle övünüyorum. Yeniden öğrencilerime daima ilettiğim bir ileti şudur; Şayet Hans ve John bu yapabiliyorsa Ahmet ve Mehmet de bu işi yapabilir.’ Lakin irade ve motivasyon gerekiyor.
TOBB ETÜ Makine Mühendisliği son sınıf öğrencisi Mustafa Cem Canbaz, AIAA’in düzenlediği yarış sürecinde birinci olarak kadrolara isterlerin belirtildiği bir evrakın verildiğini belirterek, asıl zorlandıkları kısım olan performans hesaplamaları kısmına geçildiğini aktardı.
Canbaz, devamında motorun termodinamik özelliklerinin içinde bulunduğu bir hesaplamanın akabinde geometrik isterlere ulaşılarak ayrıntılı bileşen dizaynına geçildiğini söyledi. Müsabakanın bu süreçleri göz önüne alındığında bayağı zorlandıklarına dikkati çeken Canbaz, bu yüzden yaklaşık iki ay boyunca çok az uyuduklarını lisana getirdi.
Heyet tarafından takdir gördüler
Canbaz, heyet üyelerinin sonuçları açıklamasının akabinde derecelerinin muhakkak olduğunu söz ederek, heyet üyelerinin kendilerine, motor alanlarında çalışan dünya devi ve milletlerarası firmalarda çok rahat işe girebileceklerini söylediğini belirtti.
TOBB ETÜ Makine Mühendisliği son sınıf öğrencisi Deniz Akbulut, müsabaka sürecinin işleyişi hakkında şu bilgileri verdi:
“Öncelikle Amerika’ya yolladığımız raporlar bir şura tarafından bedellendiriliyor. Bu raporlarda en yüksek üç puanı alan üniversite olarak sunumlarımızı yapmak üzere çağırıldık. Bu üç grup akabinde tekrar bir şura tarafından ki bu heyet külliyen raporları görmeyen farklı bir şura. Onlara sunum yapıyoruz. O sunumlar sonucunda rapor puanları sunum puanlarına ekleniyor.”
Akbulut, geçen sene birinci olan grubun dünyaca ünlü Georgia Teknoloji Enstitüsü olduğunu hatırlatarak, bu güçlü müsabakada birinci oldukları için kadro olarak çok keyifli olduklarını söz etti.
“Ses patlamasını sıkıntısını çözen tek takım olmamız birinciliği getiren en büyük etkenlerden biriydi”
Bu yıl Phoenix grubu olarak birinci olmalarının büyük nedenlerinden birinin de ses patlamasını önlemeleri olduğuna dikkati çeken Akbulut, “Bu tedbire şura tarafından çok beğenildi. Sunum sırasında da bilhassa de takdir gördük. Yani ses patlamasını problemini çözen tek grup olmamız birinciliği getiren en büyük etkenlerden biriydi” diye konuştu.