İnternetten alışverişlerde tüketicilere açık rıza şartı uyarısı

Yaşar Üniversitesi Milletlerarası Bağlantılar Kısmı seminerine konuşmacı olarak katılan Avukat Dr. İpek Çimen Bulut, bir eser yahut hizmetin sunulmasında, ferdî dataların işlenmesine yönelik istek verilmesinin ön şart olarak belirlenmesi ve bu istek verilmeden kişinin o eser ya da hizmetten yararlandırılmamasının yasaya ters olduğunu söyledi. Bulut, ayrıyeten, Türkçe olmayan aydınlatma ve istek metinlerinin de maddedeki "açık ve kolay anlaşılır olma" kaidesini yerine getirmemesi nedeniyle aydınlatma yükümlülüğüne uygun olmayacağını belirtti.
Yaşar Üniversitesi Milletlerarası Alakalar Kısmı seminerler serisi kapsamında, Avukat Dr. İpek Çimen Bulut’un konuşmacı olduğu "Çevrim içi Ortamlarda Şahsî Bilgilerin Korunması" başlıklı çevrim içi seminer gerçekleştirildi. Seminerin moderatörlüğünü yapan Kısım Lideri Doç. Dr. Ayselin Yıldız, pandemiyle birlikte her şeyin çok daha fazla çevrim içi ortama taşındığı günümüzde, şahsî dataların ve korunmasının daha kıymetli hale geldiğini tabir ederek, bu türlü bir seminer düzenleyerek farkındalık ve şuur oluşturmak istediklerini lisana getirdi.
2016 yılında yürürlüğe giren 6698 Sayılı Ferdî Bilgilerin Korunması Kanunu ile ilgili bilgiler veren Avukat Dr. İpek Çimen Bulut, bu yasa ile data çağı olarak isimlendirilen günümüzde, ferdî bilgilerimizin teminat altına alınarak bunların hangi koşullarda işlenebileceğinin düzenlenmeye çalışıldığını söyledi.

Hangi maksatla alındığı açıkça belirtilmeli uyarısı
Şahsî bilgilerin işlenmesinde hukuka uygunluk sebeplerinden biri olan açık isteğin ögelerinin, kanunda açıkça sayıldığını vurgulayan Dr. İpek Çimen Bulut, "Bu ögelerden birinin dahi olmaması halinde, maddede tanımlanan açık istek kapsamından çıkacaktır. Öncelikle isteğin, hangi emel doğrultusunda ve ne kapsamda verildiğinin açıkça anlaşılır olması kuraldır. İstek metni, ferdî bilgilerin işlenmesi faaliyetinin muhtemel diğer hedefleri da kapsayabileceği manası çıkarılabilen ibareler içeren muğlak ve genel tabirler taşımaması da gerekmektedir. Bu bağlamda ’Kişisel bilgilerimin işlenmesine muvafakat ediyorum’ üzere hangi ferdî bilgilerin, hangi sürece faaliyeti kapsamında ve hangi sonlar çerçevesinde işlenmesine müsaade verildiğinin muhakkak olmadığı açık uçlu sözler, ilgili yasa çerçevesinde açık isteğin verilmiş olduğu formunda yorumlanmamalıdır" dedi.
Bilhassa internette bir eser ya da hizmet satın almak istenildiğinde karşımıza çıkan, şahsî bilgilerin işlenmesine açık istek vermenin "ön koşul" haline getirilmesine de değinen Dr. Bulut, "İlgili yasa kapsamında, geçerli bir açık isteğin verilmesinde olmazsa olmaz bir öteki öge da isteğin, data sahibi kişinin özgür iradesine dayanması gereğidir. Bu kapsamda bir eser yahut hizmetin sunulmasında, şahsî bilgilerin işlenmesine yönelik istek verilmesinin ön şart olarak belirlenmesi ve bu istek verilmeden kişinin o eser ya da hizmetten yararlandırılmaması, yasaya karşıttır. Bu durumun, somut olayda özgür iradenin sakatlanmasına neden olabileceği unutulmamalıdır. Şahsî Dataları Müdafaa Kurumu, yayınladığı ’açık rıza’ başlıklı kılavuzdaki örneklerde, bu biçimde alınan açık isteğin ’özgür irade ile açık istek verilmesi prensibi ve ölçülülük ilkesine’ muhalif olacağını belirtmiştir" diye konuştu.

Yabancı lisanda aydınlatma metni geçerli olur mu?
Dr. İpek Çimen Bulut, karşılaştığı bir olaydan örnek vererek, neredeyse girdiğimiz her internet sitesinde ve toplumsal medya platformunda karşımıza çıkan "kişisel bilgilerin işlenmesine ait aydınlatma metinleri"nin, nasıl olması gerektiğine de değindi. Bulut, "Aydınlatma yükümlülüğü yerine getirilirken Ferdî Bilgilerin Korunması Kanunu’nun yanı sıra Aydınlatma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesinde Uyulacak Tarz ve Asıllar Hakkında Tebliğ’e de uyulması gerekir. Bu bildirimin 5/ğ hususuna nazaran, ’Aydınlatma yükümlülüğü kapsamında ilgili şahsa yapılacak bildirimin anlaşılır, açık ve sade bir lisan kullanılarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir’ denilmekte. Ülkemizde faaliyet gösteren kimi toplumsal medya platformlarının şahsî dataların işlenmesine ait olarak kullanıcılara gönderdikleri aydınlatma metinlerinin yabancı bir lisan kullanılarak hazırlandıklarını görüyoruz. Bu durum, Türkiye’de yerleşik kullanıcıların, metinde kullanılan yabancı lisanı hiç bilmemeleri, bilmek zorunda olmamaları yahut bilseler dahi lisana gereğince hakim olmadıkları için metni tam olarak manaya konusunda karşılaşabilecekleri zorluklar da dikkate alındığında, bu metinlerin, ilgili bildirimin 5/ğ unsurunda karar altına alınan ’Anlaşılır, açık ve sade bir lisan kullanılması’ şartını karşılamadığı kanaatindeyim. Bu sebeplerle destekleyici bilgi ve dokümanlarla müracaat yolları kullanıldığı takdirde önümüzdeki günlerde Şahsî dataları Müdafaa Kurulu’nun bu mevzuyu da inceleyebileceğini düşünüyorum" dedi.

İhlal kelam mevzusuysa ne yapılmalı?
Avukat Dr. İpek Çimen Bulut, ferdî bilgilerin ihlal edildiğinde neler yapabileceğini de anlattı. Bulut, şöyle devam etti:
"Genel mahkemeler aracılığıyla yargı yoluna başvurabileceğimiz üzere 6698 Sayılı Şahsî Bilgileri Müdafaa Kanunu’nun data sahibi ilgili şahısların ferdî bilgilerinin korunmasına ait olarak getirdiği hak arama yollarına da başvurabiliriz. Kanun, kademeli bir müracaat prosedürü getirmekte. Buna nazaran; birinci kademe, ferdî bilgilerinin ihlal edildiğini düşünen kişinin, öncelikle bilgi sorumlusuna başvurmasıdır. Data sorumlusu, yasal mühleti içinde bu talebi reddeder, talebe rastgele bir karşılık vermez ya da verdiği karşılık ilgili kişi tarafından kâfi bulunmazsa ikinci evreye geçilebilir. Data sorumlusuna müracaat yolu tüketilmeden, ikinci kademeye geçilemeyeceğinin altını burada değerle çizmek gerekiyor. İkinci kademe ise yeniden yasal müddeti içinde Ferdî Bilgileri Muhafaza Kurulu’na şikayet hakkının kullanılması. Şura, şikayet üzerine yapacağı inceleme sonucunda kanun kararlarının ihlal edildiği sonucuna varırsa bu tersliğe ait kararını ilgililere bildiri edecektir. Şikayet tarihinden itibaren, şura tarafından 60 gün içinde rastgele bir karşılık verilmediği durumlarda ise talebin reddedilmiş sayılacağı karara bağlanmıştır."